Μουσείο Φυσικής Ιστορίας – Λαογραφικό Μουσείο Βρίσας:

Ένας φαρδύς δρόμος ενώνει τα Βατερά με την Βρίσα. Ο δρόμος αυτός διασχίζει ποταμοχειμάρρια κροκαλοπαγή και αμμώδεις ιλύες. Τα ιζήματα αυτά αποτελούν την απόδειξη ύπαρξης ενός ποτάμιου συστήματος με κοίτες και πεδιάδες πλημμύρας. Κατά την κατασκευή οικήματος στα Βατερά ανακαλύφθηκε αρχικά η κάτω γνάθος ενός προβοσκιδωτού. Το απολίθωμα προσδιορίστηκε ότι ανήκει στο είδος anancus arvenensis, ένα προβοσκιδωτό το οποίο εξαφανίσθηκε πριν από 1,6 εκατομμύριο χρόνια. Περισσότερη έρευνα οδήγησε στην ανακάλυψη περισσότερων απολιθωμάτων, όπως είναι τα μεταπόδια ενός απολιθωμένου αλόγου, το καβούκι μιας χελώνας και η θρυμματισμένη γνάθος ενός σαρκοφάγου, του nyctereutes. Το πλήθος των απολιθωμάτων είναι μοναδικό. Πρώτα απ’ όλα σε ότι αφορά την ποικιλότητα των ειδών και δεύτερο και σημαντικότερο στα ίδια τα απολιθώματα, τα οποία μερικά είναι τελείως άγνωστα και άλλα τελείως γνωστά σε άλλες θέσεις: μια νάνος αντιλόπη, μια γιγάντια χελώνα και ένας μεγάλος πίθηκος.

Τον Σεπτέμβριο οργανώθηκε και δεύτερη ανασκαφή οποία επιβεβαίωσε τα πρώτα συμπεράσματα. Η απολιθωματοφόρος θέση στα Βατερά είναι μεγάλης επιστημονικής σπουδαιότητας, καθώς δίνει νέες σημαντικές πληροφορίες για το περιβάλλον, κατά την περίοδο πριν από την έναρξη των παγετώνων στο πλειόκαινο, την περίοδο δηλ που οι πρώιμοι άνθρωποι εμφανίζονται στον Παλαιό Κόσμο.

Η αφθονία απολιθωμάτων γαζέλας, αλόγων και αντιλόπης υποδηλώνει ένα περιβάλλον σαβάνας. Τα ιζήματα υποδεικνύουν την ύπαρξη ενός ποτάμιου συστήματος, όπου πιθανότατα στις όχθες του αναπτύσσονταν δάση. Η παρουσία του σχεδόν άγνωστου πιθήκου paradolichopithecus, ο οποίος είναι γνωστός μόνο σε δύο θέσεις στην Ευρώπη και η γιγάντια χελώνα κάνουν την πανίδα των Βατερών μοναδική.

Από την παραλία των Βατερών φαίνεται η Χίος. Πριν από 2 εκατομμύρια χρόνια – όση και η ηλικία των απολιθωμάτων – η θέα ήταν εντελώς διαφορετική. Η Χίος ήταν ενωμένη με την Λέσβο. Υπήρχε ένα ποτάμιο σύστημα με τις πεδιάδες πλημμύρας. Υπήρχαν κοπάδια από γαζέλες και καμηλοπαρδάλεις που έβοσκαν στο γρασίδι ή τρέφονταν με τα φύλλα των δέντρων.

Στο παλαιό σχολείο της Βρίσας φιλοξενούνται τα ευρήματα από τις ανακαλύψεις των Βατερών. Είναι μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συλλογή που περιλαμβάνει α) απολιθωμένα ευρήματα σπονδυλωτών και ασπόνδυλων, τα οποία αποτελούνται από απολιθώματα δίποδων πιθήκων, ευμεγεθών αλόγων, γαζελών, ελαφιών, βοοειδών, μαμούθ, ελεφάντων και άλλων. β) απολιθώματα πετρολογία και ορυκτολογία που καλύπτουν το μεταλλευτικό πλούτο της Λέσβου, γ) τμήμα ζωολογίας με αντιπροσωπευτικά είδη της πανίδας της Λέσβου, δ) τμήμα βοτανικής με δείγματα σύγχρονης και απολιθωμένης πανίδας της Λέσβου.

Στην πίσω αυλή του μουσείου εκτίθεται πρόπλασμα της γιγάντιας χελώνας η οποία έχει μέγεθος όσο ένα μικρό αυτοκίνητο.